Máirtín Ó Cadhain

Rugadh agus tógadh Máirtín Ó Cadhain i gCois Farraige i nGaeltacht Chonemara i 1906.
Bhuaigh sé scoláireacht an Rí (faoi dhó) agus d’fhreastal sé ar Choláiste Phádraig i nDroim Conrach, áit a cuireadh oilliúna mar mhúinteoir bunscoile air, ach briseadh as a bpost é i 1936 de thoradh ar a bhallraíocht in Arm Poblacht na hÉireann agus deineadh intérnaíocht ar sa Curragh le linn an Dara Cogadh Domhanda, ó 1940-1944. Caith sé go maith leis an am seo; ag fohglaim Rúisis, ag cuir feabhas ar a gcuid Fraincise, ag léamh litríocht na Mór-roinne, ag múineadh agus ag scríobh as Gaeilge. Bhí sé mar aistritheoir ag Tihe an Oireachtais ó 1947 agus ba léachtóir é i gColáiste na Trionóide i 1956.

Is é an saothar is mó de chuid uí Chadhain, go bhfuil cáil ar ná Cré na Cille. Scéal lonnaithe faoi thalamh idri lucht na marbh i reilig i gConemara. Foilsíodh ina leabhar iomláine é i 1949 é, ag Sáirseáil agus Dill. I 1995 aistríodh agus foilsíod in Iorruais , agus i 2000 aistríodh agus foilsíodh go Danmhaigis 2015. Ar feadh tréimhse fada ní raibh aon foilsiúchán Bhéarla de; ceapadh go mb’fhéidir nárbh fhéidir greann an leabhar a athrú ón Ghaeilge go Béarla, ach i 2015 foilsíodh aistriúchán idir Cló-Iar Chonnachta agus Yale, déanta ag Alan Titley. i 2016 thainig Yale ar ais, le haistriúchán ó Liam Mac Con Iomaire agus Tim Robinson.

Cé go bhfuil Cré na Cille an píosa is cáiliúla dá chuid shaothar, ní hé seo an taon saothar amháin a bhí ag Ó Cadhain. Scríobh sé roinnt cnuasacha de ghearr scéalta, comh maith le hailt i nuachtáin, in irisí Gaeilge agus roinnt úrscéal eile.

I measc oidhreacht Ó Cadhain, tá cáil idirnáisiúnta ar Chré na Cille, agus ó 1980 bíonn léacht bliaintiúil; Léacht Uí Chadhain, mar chuid de féile IMRAM, ag Coláiste Ollscoil Baile Átha Cliath. Tugtar léacht a shaothar agus Gaeilge Uí Chadhain ag scoláire iomráiteach.